Բժշկական կենսաբանության ամբիոն

Հիմնադրվել է 1930թ.-ին:

Ամբիոնի վարիչ` Մաթևոսյան Հռիփսիմե Շավարշի, կենսաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր

ԵՊԲՀ բժշկական կենսաբանության ամբիոնը հիմնադրվել է 1930-ին՝ պրոֆեսոր Սիմոն Յուզբաշյանի ակտիվ աջակցությամբ։ Նա ամբիոնը ղեկավարել է մինչև 1935թ.-ը: Այնուհետև ամբիոնի վարիչներ են եղել պրոֆեսորներ՝ հանրապետության նշանավոր կենսաբան Ավետիք Տեր-Պողոսյանը (1935-1948թթ.), հայտնի պարազիտոլոգ Շավարշ Մաթևոսյանը (1949-1969թթ.), Հարություն Կարապետյանը (1969-1989թթ.), Սոս Սիսակյանը (1989-2007թթ.), Հռիփսիմե Մաթևոսյանը (2007-2009թթ.-ին և 2012թ.-ից մինչ օրս): Հարկ է նշել, որ առաջին հայալեզու «Պարազիտ նախակենդանիներ և որդեր» ուսումնական ձեռնարկը հեղինակել են պրոֆեսոր Շ. Մաթևոսյանը և դոցենտ Տ. Գասպարյանը 1959թ.-ին, որը զարկ տվեց մայրենի լեզվով ուսումնական գրականության ստեղծմանը:

Ամբիոնի կազմավորման և բժշկական կադրերի պատրաստման գործում զգալի ավանդ են ներդրել հմուտ մանկավարժներ, դոցենտներ Տիգրանուհի Գասպարյանը և Էլբիս Կարասեֆերյանը, Մարտին Համբարձումյանը, Զուլֆի Իսահակյանը և Դոնարա Մանուչարյանը:

Ամբիոնի կազմավորման սկզբնական շրջանում գիտահետազոտական աշխատանքներն ընթացել են Հայաստանում արյունածուծ տզերի տեսակային կազմի և տարածվածության ուսումնասիրության, բժշկական պրոտոզոոլոգիայի կարևորագույն խնդիրների բացահայտման ուղղությամբ («Լեռնային և նախալեռնային շրջաններում մալարիա հիվանդության և նրա փոխանցողների կենսաբանական առանձնահատկությունները», «Թռչունների և մարդու տոքսոպլազմոզը»):

1970-ից պրոֆեսոր Հ. Կարապետյանի նախաձեռնությամբ ամբիոնը համալրվել է գիտամանկավարժական նոր կադրերով (Ս. Սիսակյան, Ա. Ենգիբարյան, Հ. Մաթևոսյան, Ն. Կրասնիկով, Ա. Թուսուզյան):

Պրոֆեսոր Հ. Կարապետյանի կողմից մշակվել է լյամբլիաների կուլտիվացման մեթոդ, որն ամբիոնի գիտահետազոտական աշխատանքների նոր ուղղվածության հիմք է հանդիսացել և լայնորեն կիրառվել բազմաթիվ պրոտոզոոլոգիական լաբորատորիաներում: Ա. Ենգիբարյանի նախաձեռնությամբ ամբիոնին կից լաբորատորիայում կիրառվեց ավտոռադիոգրաֆիայի մեթոդը: Պրոֆեսորներ Ս. Սիսակյանի, Ա. Ենգիբարյանի և Հ. Մաթևոսյանի ջանքերով ամբիոնում սկիզբ է դրվել գիտական բոլորովին նոր ուղղվածության՝ սրտամկանի ոչ կորոնարոգեն ախտահարման և դրա կանխարգելման հիմնահարցերի ուսումնասիրությունը:

Այդ թեմայի իրականացման շրջանակներում պաշտպանվել են մի շարք թեկնածուական ու դոկտորական ատենախոսություններ:

Պրոֆ Հ.Շ. Մաթևոսյանը բժշկական համալսարանի համար նախատեսված 2 դասագրքի  (հայերեն և ռուսերեն) հեղինակ է :

Առարկան դասավանդվում է համալսարանի բակալավրիատի 1-ին կուրսի ուսանողներին՝ դասախոսությունների և գործնական պարապմունքների ձևով, երեք լեզուներով (հայերեն, ռուսերեն և անգլերեն): Առարկան ընդգրկում է ցիտոլոգիա, բժշկական գենետիկա, բժշկական պարազիտոլոգիա և օնտոգենեզ բաժիններիը:

Գործնական պարապմունքներին ուսանողները դիտում են միկրո-, մակրոպատրաստուկներ, ինքնուրույն պատրաստում ժամանակավոր և մշտական պատրաստուկներ, կազմում և ուսումնասիրում տոհմաբանական քարտեզներ: Դասախոսություններն ուղեկցվում են հարուստ ցուցադրական նյութով: «Բժշկական կենսաբանություն» առարկայի դասավանդման յուրաքանչյուր կիսամյակը ավարտվում է համակարգչային թեստային քննությամբ:

Ամբիոնում հրատարակվել են հայերեն, ռուսերեն և անգլերեն լեզուներով դասագրքեր, մեթոդական ձեռնարկներ:

Ամբիոնում գիտական աշխատանքներ են տարվել  հետևյալ թեմաներով.

• «Փորձարարական կենդանիների սրտամկանի մետաբոլիկ ախտահարման հետևանքով առաջացած մորֆոֆունկցիոնալ փոփոխությունները և նրանց դեղաբանական կանխարգելումը»,
• «Հյուսվածքների օքսիդատիվ վնասման մեխանիզմները և կարդիոպրոտեկտիվ գործոները միոկարդի ադրենալինային մեռուկի պայմաններում»,
• Միոդիստրոֆիաների (Դյուշենի, Բեկկերի և սպինալ մկանային ատրոֆիայի (SMA) համաճարակաբանական և կլինիկոգենետիկական բնութագրերը Հայաստանի Հանրապետությունում»:

2022 թվականից սկսված ամբիոնում կատարվում է. «NADPH-պարունակող սուպերօքսիդ առաջացնող սպիտակուցային կոմպլեքսի հատկությունների ուսումնասիրությունը Հայաստանում աճող մրգերում և դեղաբույսերում» գիտական թեմայով աշխատանք: Գիտահետազոտական աշխատանքների  ղեկավարն է` բժշկական կենսաբանության ամբիոնի դասախոս, կ.գ.թ. Սոնա Ֆեսչյանը

Բժշկական կենսաբանության ամբիոնը` ֆարմակոգնոզիայի ամբիոնի և Բունիաթյանի անվան կենսաքիմիայի գիտահետազատական ինստիտուտի ակտիվ թթվածնի լաբորատորայի հետ համատեղ կատարում է հետազոտություններ` ուսումնասիրելու NADPH-պարունակող սուպերօքսիդ առաջացնող սպիտակուցային կոմպլեքսի հատկությունները (NCP-Nox): Այս կոմպլեքսը բջջաթաղանթների նոր լուսաբանվող կոմպոնենտ է, որը գեներացնում է ազատ ռադիկալներ` շնորհիվ Nox-ի իզոձևերի հեմային խմբի Fe(III)-ի էլեկտրոնի` մոլեկուլային թթվածնի վրա տեղափոխման:

NCP-Nox-ի կոմպլեքսից անջատված NCP-ն միաժամանակ ունի հակաօքսիդանտ հատկություններ, որոնք հավասարակշռում են պրոօքսիդանտ հատկություններին:

NLP-Nox-ը անջատվում է կաթնասունների արյան շիճուկից, էրիթրոցիտների, լեյկոցիտների, դեղաբույսերի և մրգերի բջջաթաղանթներից: Հաջորդաբար կոմպլեքսից անջատվում է NCP-ն և ուսումնասիրվում են նրանց հատկությունները: Այդ կոմպլեքսների կողմից ազատ ռադիկալների հաշվարկելի կոնցենտրացիաների ստացումը կարող է կիրառվել թոքային ախտաբանությունների, իմունոդեֆիցիտների բուժման ժամանակ:

Ամբիոնի աշխատակիցների կողմից տարեկան հրատարակվում են մոտ 20 գիտական հոդվածներ հանրապետական և միջազգային ամսագրերում:

Ամբիոնի աշխատակիցները ելույթներով մասնակցում են հանրապետությունում և արտասահմանյան երկրներում տարբեր գիտաժողովների:

Ամբիոնը համագործակցում է՝

• ՀՀ ԳԱԱ Հր. Բունիաթյանի անվան կենսաքիմիայի ինստիտուտի,
• ՀՀ ԳԱԱ Մոլեկուլային կենսաբանության գիտահետազոտական ինստիտուտի,