Բժշկական մանրէաբանության ամբիոն

Հիմնադրվել է 1923 թ:

Ամբիոնի վարիչ՝ Կոստանդին Ղուկասի Մանուկյան, բժշկական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ:

Ամբիոնը ղեկավարել են պրոֆ. Ա.Ի. Իսահակյանը (1923-51թթ.), պրոֆ. Բ.Գ. Ավետիքյանը (1951-54 թթ.), պրոֆ. Վ.Գ. Միքայելյանը (1954-75 թթ.), դոց. Լ.Ա. Ֆրանգուլյանը (1975-86 թթ.), պրոֆ. Վ.Ա. Շեկոյանը (1986 -2022թթ.):

Ամբիոնի հիմնադիրն է գիտության վաստակավոր գործիչ, պրոֆեսոր Աբգար Իսահակի Իսահակյանը (1885-1977թթ.): 1911թ. ավարտել է Օդեսայի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետը: 1914թ. զինվորա­կան ծառայության է անցել Հայաստանում: Ակտիվորեն մասնակցել է սանհիգիենիկ գիտահետազոտական և անասնաբուժական, անասնաբուծական ինստիտուտների հիմնադրմա­նը: Նրա գրչին են պատկանում ավելի քան 40 գիտական աշխատանքներ:

Շուրջ 20 տարի ամբիոնը ղեկավարել է ՀՍՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ, բ.գ.դ., պրոֆեսոր Վերգինե Գևորգի Միքայելյանը: 1927թ. առաջին 32 շրջանավարտների թվում ավար­տել է Երևանի պետական համալսարանի բժկական ֆակուլտետը և անցել աշխատանքի գործնական առողջապահության համաճարա­կա­բանական ծառայությունում: 1938-44թթ. եղել է բժշկական ինստիտուտի ռեկտոր, 1954-75թթ. ղեկավարել է մանրէա­բանության ամբիոնը: 1940թ. պաշտպանել է թեկանածուական, իսկ 1948թ. դոկտորական ատենախոսություններ: Նրա ղեկա­վարությամբ պաշտպանվել են ավելի քան 15 թեկնածուական և մեկ դոկտորական ատենախոսություն: Պարգևատրվել է Աշխատանքային Կարմիր Դրոշի, Պատվո նշան երկու շքանշաններով և մեդալներով:

1986-2022թթ. ամբիոնը ղեկավարել է բ.գ.դ., պրոֆեսոր Վլադիմիր Արմենակի Շեկոյանը: Ծնվել է Երևանում 1942թ.: 1964թ. ավարտել է Երևանի պետական բժշկական ինստիտուտի բուժպրոֆիլակտիկ ֆա­կուլտետը և շուրջ 58 տարի գիտա­մանկավարժական գործունեություն է իրականացնում բժշկական համալսարանում՝ մանրէաբանության ամբիոնի ասպի­րանտ, ասիս­տենտ, պրոֆեսոր և ամբիոնի վարիչ: 1967թ. պաշտ­պանել է թեկնածուական, իսկ 1978թ. Լենինգրադում՝ դոկտորա­կան ատենախո­սություններ: 1982թ. նրան շնորհվել է պրոֆեսորի կոչում: Հեղինակ է շուրջ 150 ուսումնագիտական հրապարակումների։ Նրա ղեկավարությամբ պաշտպանվել են մեկ դոկտորական և ինը թեկնածուական ատենա­խոսություններ: 1979-81թթ. աշխատել է ինստի­տու­տի ԿԳՀԼ-ում որպես իմունաբանության լաբորոտորիայի վարիչ, 1979-82թթ. արհկոմիտեի նախագահ, 1983-91թթ. բուժական ֆակուլտետի դեկան, իսկ 2002-2011թթ. ուսումնական աշխատանքների գծով պրո­ռեկտոր:

Պրոֆեսոր Վ.Ա.Շեկոյանը ընտրվել է Հայաստանի հանրապետության Բժշկական Գիտությունների ակադեմիայի և Ռուսաստանի դաշնության բնական գիտությունների ակադեմիայի (Հայաստանյան մասնաճյուղի) ակադեմիկոս, պաշտպանական մասնագիտական և մի շարք գիտա­կան հանդեսների խմբագրական խորհուրդ­ների անդամ է:

Բազմամյա ու բեղմնավոր կազմակերպչական և գիտա­մանկավարժական գործունեության համար 2000թ. ՀՀ նախագահի հրամանագրով պարգևատրվել է Մ.Հերացու անվան մեդալով, 2010թ. նրան շնորհվել է ՀՀ գիտության վաստակավոր գործչի պատվավոր կոչում:

Տարբեր տարիներ ամբիոնում իրենց գիտամանկավարժական գործունեու­թյունն են ծավալել Ա.Հ.Միրզաբեկյանը, Լ.Ա. Ֆրանգուլյանը, Մ.Ի.Ալավերդյանը, Ջ.Հ.Ամյանը, Մ.Հ.Մելքումյանը, Է.Գ.Շեկո­յանը, Ջ.Ա.Ահարոնովան, Ռ.Հ.Մանուկյանը, Ն.Պ.Բաբայա­նը, Վ.Ս.Թովմասյանը, Ն.Ա.Թարվերդյա­նը, Ս.Ց.Չիլինգարյանը, Կ.Խ.Քալաշյանը, Ս.Յու.Զալինյանը, Վ.Ա.Ասոյանը, Զ.Հ.Գևորգյանը և ուրիշներ:

Ամբիոնում դասավանդվում է բժշկական մանրէաբանություն, վիրուսաբանություն իմունաբանություն առարկան, որի նպատակն ինֆեկցիոն հիվանդությունների դեմ պայքարն է, ընդհուպ դրանց լիակատար վերացումը մարդկային հասարակությունից։ Ներկայացված նպատակով պայմանավորված, բժշկական մանրէաբանությունը ուսումնասիրում է ախտածին՝ ինֆեկցիոն հիվանդություններ առաջացնող մանրէները, դրանց կառուցվածքը, կենսակերպը և փոխհարաբերությունները շրջակա կենդանի և անկենդան բնության հետ, ինչն էլ ընկած է մանրէաբանության առջև ծառացած կարևորագույն երեք խնդիրների՝ ինֆեկցիոն հիցվանդությունների լաբորատոր ախտորոշում, բուժում, կանխարգելում, լուծման հիմքում։ Դասընթացն իրականացվում է հայերեն, ռուսերեն, անգլերեն լեզուներով դասախոսությունների, գործնական և լաբորատոր աշխատանքների ձևաչափով՝ ընդհանուր բժշկության և ստոմատոլոգիական ֆակուլտետներում IV և V կիսամյակներում, դեղագիտական ֆակուլտետում III և IV կիսամյակներում, ինչպես նաև քոլեջում մեկ կիսամյակ։ 2011թ.-ից կազմակերպված է ուսուցում <Մանրէաբա­նություն> մասնագիտությամբ կլինիկական օրդինատորների համար և երկարաժամկետ ու կարճաժամկետ վերապատրաստման և մասնագիտացման դասընթացներ բժիշկ մանրէա­բանների (մինչև 2020թ․) և լաբորանտների համար:

Մեծ աշխատանք է կատարվում ուսումնական գործընթացի կատարելա­գործման, ուսումնա­մեթոդական գրականու­թյան ստեղծման և նոր տեխնոլոգիաների ներդրման ուղղությամբ: Ստեղծվել է էլեկտրոնային բանկ, որը ներառում է երեք լեզվով մշակված և ունիֆիկացված դասախոսություններ ու թեստեր, մանրէ­ների մորֆոլոգիան և ուլտրակառուցվածքը ներկայացնող էլեկտրո­նային ատլաս, առարկայի տարբեր բաժինները ներկայացնող տեսաֆիլմեր, մուլտիմեդիաներ, լազերային սկավառակ­ներ, պաստառներ և այլ ցուցադրական նյութեր: Թվային տեխնոլոգիաների (Mentimeter, Quizlet) կիրառմամբ անց են կացվում գործնական պարապմունքներ։ Անգլերեն լեզվով դասավանդումը ամբիոնում սկսվել է 2002/03ուս. տարում, որի արդյունավետ կազմա­կերպման նպատակով պատրաստ­վել են որակյալ դասախոսներ (դասավանդում են 4 դոցենտ և 4 դասախոս) և ուսումնամեթոդական գրականություն առարկայի բոլոր բաժին­ներից:

Ամբիոնի կողմից հայերեն, ռուսերեն, անգլերեն լեզվով հրատարակվել են դասագիրք՝ <Բժշկական մանրէաբանություն, վիրուսաբանություն և իմունաբանություն> (2009), <Բժշկական մանրէաբանություն, վիրուսաբանություն և իմունաբանություն> (2015) և ուսումնական ձեռնարկներ՝ <Մեթոդական մշակումներ ընդհանուր մանրէաբանությունից>  (2003),  <Methodical instructions for practical lessons of common microbiology> (2001), <Methodical Instructions for Practical lessons of special Microbiyology>,  (2002), <Viruses. General characteristics of viruses. Viral structure. Taxonomy of viruses. Viral multiplication. Cultivation of viruses. Bacteriophage> (2003), <Microflora of plant drug raw material, phythopathogenic microorganisms, microbial control of drug material, Microbiology and immunology of stomatologic diseases> (2008), <Special microbiology> (2016), <Laboratory manual on medical microbiology> 2019, <Общая микробиология> (2008), <Частная микробиология> (2016): 2022թ․ին կազմվել են ձեռնարկներ «Ընդհանուր մանրէաբանություն» դասընթացից հայերեն և ռուսերեն լեզուներով և «Մասնավոր մանրէաբանութուն» դասընթացից հայերեն լեզվով, որոնք տեղադրվել են բուհի էլեկտրոնային գրադարանում և ներկայացվել են տպագրության։

Ամբիոնում մշտապես գործում է ուսանողական գիտական խմբակ, որի անդամները մասնակցում են նաև փորձարարական աշխատանքներին:

Ամբիոնը կազմավորման սկզբնական շրջանում զբաղվել է արևադարձային տեղական վարակների ուսումնասիրություններով՝ պապատաչի տենդ, լեյշմանիոզներ, տզային հետադարձ տիֆ, նախակենդանիներով փոխանցվող աղիքային վարակներ և մալթայան տենդ (բրուցելյոզ): Այնուհետև ամբիոնում զբաղվել են ՀՍՍՀ երկրամասային ախտաբանության՝ աղիքային վարակների հարցերով (Բ.Ավետիքյան, Վ.Միքայելյան, Ա.Միրզաբեկյան, Ջ.Ահարոնովա, Լ.Ֆրանգուլյան, Է.Շեկոյան և ուրիշներ): Ուսումնասիրվել են նաև դիֆթերիայի հարուցիչը (Ջ.Ամյան), վերքային ինֆեկցիաների հարուցիչները (Բ.Ավետիքյան, Մ.Ալավերդյան) և պնևմոնիայի միկոպլազմաներով հարուցված հիվանդությունը (Ն.Բաբայան): Հետազոտվել են հակաբիոտիկների, արդյունաբերական թույների, գյուղատնտեսական թունաքիմիկատների ազդեցությամբ օրգանիզմի իմունաբանական տեղաշարժերը, նյարդահումորալ մեխանիզմների դերը օրգանիզմի իմուն պրոցեսների կարգավորման հարցում (Վ.Շեկոյան): Ուսումնասիրվել է նաև էլեկտրոստատիկ դաշտի ազդեցությունը առաջնային իմուն պատասխանի և մակրոֆագերի ակտիվության վրա (Վ.Թովմասյան), կարդիովիրա­բու­ժական միջամտությունների ազդեցությունը իմունակարգավորման օղակի վրա և վերջինիս դերը թարախասեպտիկ բարդությունների առաջացման խնդրում (Լ.Մխեյան), անաէրոբ-աէրոբ մանրէների փոխազդեցության ասոցացված դերը վերքային ինֆեկցիաների պաթոգենեզում (Ն.Թարվերդյան), Երևան քաղաքի երեխաների և դեռահասների ֆիզիկական զարգացման և սեռական հասունացման տեմպերի և աղիների նորմալ միկրոբիոցենոզի վիճակը (Մ.Հովհաննիսյան), ռոտավիրուսային գաստրոէնտերի­տով հիվանդացությունը Հայաստանում (Կ.Մանուկյան), աղիքային ինֆեկցիաներով հիվանդացության համաճարակաբնությունը ԼՂՀ-ում (Զ.Ասրիյան):

1986 թվականից բժշկական մանրէաբանության ամբիոնի գիտական գործունեությունը նվիրված է նյարդային և իմուն համակարգերի փոխազդեցության դերի ուսումնա­սիրությանը իմունաբանական գործընթացներում: Առաջին անգամ պարզաբանվել է հիպոթալամուսի մոդուլացնող դերը մակրոֆագերի ֆունկցիոնալ ակտիվության գործում (Վ.Շեկոյան), գամաամի­նոկա­րագա­թթվի փոքր դոզաների իմունոխթանիչ ազդեցությունը բնական իմունիտետի կարևորագույն գործոնների և առաջնային իմուն պատասխանի վրա (Վ.Շեկոյան, Դ.Մուրադյան): Բացահայտվել է ԳԱԿԹ-ի նպատակա­ուղղված օգտագործման հնարավորությունը իմուն պրոցեսների կարգավորման նպատակով նորմայում և տարբեր ախտաբանական պրոցեսներում՝ վեր­քային ինֆեկցիոն պրոցես (Վ.Շեկոյան, Ն.Թարվերդյան, Լ.Մխեյան, Կ.Մանուկյան) իմոբիլիզացիոն սթրես (Վ.Շեկոյան, Վ.Թովմասյան), սակավաշարժություն (Վ.Շեկոյան, Ս.Զալինյան, Ք.Աբգարյան, Գ.Պողոսյան):

Վերջին տարիներին ուսումնասիրվել է 3,7,14,30 օր սակավաշարժության պայմաններում իմունոգե­նեզի օրգաններում կառուցվածքային և իմունաբանական տեղաշարժերը, ինչպես նաև սպիտակ առնետների հաստ աղու լուսանցքային և լորձային միկրոֆլորան և դրա ներկայացուցիչների հնարավոր տրանսլոկացիան պարենքիմատոզ օրգաններ և արյուն: 2017-22թթ. ընթացքում հրատարակվել են՝ ուսումնական ձեռնարկներ – 5, թեզիսներ – 16՝ այդ թվում 7 միջազգային, հոդվածներ – 26՝ այդ թվում 11 ազդեցության գործակից ունեցող ամսագրերում, որոշ աշխատանքներ ներկայացվել են միջազգային գիտաժողովներում (Իտալիա, Իսպանիա, Ֆրանսիա, Ռուսաստանի Դաշնություն):

Հիմնվելով սեփական հետազոտությունների արդյունքների և գրականության տվյալների վերլուծության վրա, առաջիկա տարիներին պլանավորվում է ուսումնասիրել միզասեռական ուղիներից անջատված լակտոբակտերիաների արտազատած կենսաբանական բարձր ակտիվությամբ նյութերի հակամիկրոբային ազդեցությունը կլինիկայում անջատված դեղակայուն և ոչ դեղակայուն բակտերիաների նկատմամբ, ինչպես նաև ԳԱԿԹ-ի իմունոմոդուլյատոր ազդեցությունը՝ հետագայում որպես պրոբիոտիկ առաջադրելու ակնկալիքով։