Նորմալ ֆիզիոլոգիայի ամբիոն

Հիմնադրվել է 1930թ.-ին։

Հայաստանում «ֆիզիոլոգիա» առարկայի դասավանդումը և այդ ոլորտում գիտական հետազոտությունների կատարումը սկսվել է 1922թ.-ից, երբ ԵՊՀ-ի բժշկական ֆակուլտետում հիմնադրվեցին կենդանիների (վարիչ` Գ. Մուշեղյան) և մարդու (վարիչ` Ա. Հակոբյան) ֆիզիոլոգիայի ամբիոնները: Այդ տարիներին նշված ամբիոնների հիմնական ուժերն ուղղված էին կադրերի պատրաստմանը, որոնք հետագայում ներգրավվեցին հանրապետության տարբեր ինստիտուտներում և լաբորատորիաներում:

1930-ին ԵՊՀ-ի բժշկական ֆակուլտետը վերակազմավորվեց որպես Երևանի պետական բժշկական ինստիտուտ (ԵՊԲԻ), և այդ ժամանակից բուհում գործում է Նորմալ ֆիզիոլոգիայի ամբիոնը:

«Ֆիզիոլոգիա» առարկան դասավանդվում է ընդհանուր բժշկության, ստոմատոլոգիական, դեղագիտական, ռազմաբժշկական ֆակուլտետների և քոլեջի տարբեր հոսքերի ուսանողներին։ Ուսանողները «Ֆիզիոլոգիա» առարկան ուսումնասիրում են 2 կիսամյակների ընթացքում, ընդ որում՝ ընդհանուր բժշկության, ռազմաբժշկական և ստոմատոլոգիական ֆակուլտետների ուսանողները՝ 3-4-րդ կիսամյակներում, իսկ դեղագիտական ֆակուլտետի ուսանողները՝ 2-3-րդ կիսամյակներում։ Քոլեջի տարբեր հոսքերի 2-3 կուրսի ուսանողներին առարկան դասավանդվում է 1 կիսակյակ տևողությամբ։

Ծրագրով նախատեսված թեմատիկ նյութն ուսանողներին մատուցվում է դասախոսությունների, գործնական պարապմունքների և ուսանողների ինքնուրույն աշխատանքի տեսքով, ընդ որում՝ ընդհանուր բժշկության և ռազմաբժշկական ֆակուլտետների համար դասախոսությունների և գործնական պարապմունքների ժամաքանակը կազմում է համապատասխանաբար 34 և 136 ժամ, ստոմատոլոգիական ֆակուլտետում՝ 34 և 119 ժամ, իսկ դեղագիտական ֆակուլտետում՝ 34 և 102 ժամ:

Ամբիոնի պրոֆեսորադասախոսական կազմը լիարժեք և հմտորեն տիրապետում է դասավադման ժամանակակից մոտեցումներին և բոլոր ֆակուլտետներում դասավանդումը ընթանում է երեք լեզուներով՝ հայերեն, ռուսերեն և անգլերեն։

Քննությունը կազմակերպվում է յուրաքանչյուր կիսամյակի վերջում՝ տեղացի և ռուսախոս բոլոր ֆակուլտետների ուսանողների համար համակարգչային թեստային եղանակով, իսկ անգլիախոս և քոլեջի ուսանողների համար՝ գրավոր թեստային եղանակով: Գիտելիքների ստուգումը կատարվում է ամենօրյա բանավոր հարցումների միջոցով, որոնցից նվազագույն 5 դրական պատասխանների արդյունքում ձևավորված 0,5 բալ բոնուսը կարող է նպաստել քննական սահմանային գնահատականի փոփոխմանը 1 բալով։

Հետդիպլոմային ուսուցումն ամբիոնում ներկայացված է ասպիրանտուրայով՝ 3 տարի տևողությամբ:

Ամբիոնում 2019թ․-ից գործում է ուսանողական գիտական ակումբ։ Ֆիզիոլոգիայի ակումբի նպատակը ուսանողներին գիտական գրականության հետ աշխատելու, ֆիզիոլոգիական տարբեր խնդիրների շուրջ բանավիճելու, զեկուցելու հմտությունների զարգացումն է, ինչը զարգացնում է ուսման նկատմամբ նրանց հետաքրքրվածությունը և կլինիկական մտածողությունը։ Ակումբական հանդիպումների շրջանակներում կազմակերպվում են ուսանողական զեկուցումներ, հրավիրվում են փորձագետներ այլ ամբիոններից և կլինիկաներից, ովքեր ևս ներգրավվում են զեկուցվող թեմայի քննարկմանը, կազմակերպվում են ուսանողական գիտաժողովներ, այցեր են կատարվում տարբեր գիտահետազոտական լաբորատորիաներ։

Ուսանողները ներգրավված են նաև ամբիոնի գիտահետազոտական և փորձարարական աշխատանքների կատարման մեջ:

Ամբիոնի աշխատակիցների կողմից կազմվել և հրատարակվել են մի շարք դասագրքեր և ձեռնարկներ 3 լեզուներով, որոնք օգտագործվում են ֆիզիոլոգիայի դասավանդման ընթացքում`

• «Նորմալ ֆիզիոլոգիա» դասագիրքը հայերեն լեզվով (2020թ., 2022թ․) Դ․Ն․ Խուդավերդյանի խմբագրությամբ,
• «Մարդու ֆիզիոլոգիայի հիմունքներ» դասագիրքը հայերեն լեզվով (1998թ.) Դ․Ն․ Խուդավերդյանի խմբագրությամբ,
• «Ֆիզիոլոգիայի կրճատ դասընթաց» ռուսերեն (2006թ.) և անգլերեն լեզուներով (2008թ.),
• հայերեն, ռուսերեն և անգլերեն լեզուներով լաբորատոր պարապմունքների ձեռնարկներ:
• 2009-2010թթ.-ին պրոֆեսոր Դ. Խուդավերդյանը Ռուսաստանի, Բելառուսի և Ղազախստանի հանրաճանաչ ֆիզիոլոգների հետ միասին հրատարակել է նորմալ ֆիզիոլոգիայի 2 դասագիրք ԱՊՀ երկրների բժշկական համալսարանների ստոմոտոլոգիական, մանկաբուժական և բուժական ֆակուլտետների համար, որոնք հրատարակվել են 2010 և 2011թթ.-ին:

Ամբիոնի գիտահետազոտական աշխատանքները երկար տարիների ընթացքում իրականացվել են հետևյալ ուղղություններով՝

• «Կալցիում-կարգավորիչ հորմոնալ համակարգի դերը տարբեր համակարգերի գործունեության մեխանիզմներում՝ բնականոն, ախտաբանական և արտակարգ ազդեցությունների պայմաններում»,
• «Պրենատալ սթրեսը՝ որպես օնտոգենեզի հետծննդյան շրջանում օրգանիզմի տարբեր համակարգերի գործունեության խանգարման հիմք»:

Նշված թեմաների շրջանակներում ամբիոնում վերջին տարիների ընթացքում պաշտպանվել է 7 թեկնածուական ատենախոսություն, տպագրվել են 100-ից ավել գիտական աշխատանքներ տեղական և միջազգային հանդեսներում: Ամբիոնի գիտական աշխատանքներն ամփոփված են 3 մենագրություններում, ներկայացվել են բազմաթիվ միջազգային գիտաժողովների ընթացքում:

Ֆիզիոլոգիայի ամբիոնի աշխատակիցները 2011թ․-ից իրականացնում են ՀՀ ԿԳՄՍՆ Գիտության կոմիտեի կողմից տրամադրվող թեմատիկ ֆինանսավորմամբ տարբեր դրամաշնորհային ծրագրեր։

Ներկայումս ամբիոնում կատարվում են հետևյալ գիտական թեմաները.

• «Իմունիտետի ալարմինների դերը կարդիոմիոպատիայի զարգացման գործընթացում և դրանց ազդման մեխանիզմը», որն իրականացվում է ՀՀ գիտության կոմիտեի թեմատիկ ֆինանսավորման շրջանակներում,
• «Կալցիում-կարգավորիչ համակարգի դերը նեյրոդեգեներատիվ հիվանդությունների պաթոգենեզում»։

Ամբիոնը տարիներ շարունակ համագործակցում է հետևյալ կազմակերպությունների հետ․

• Կարոլինսկա բժշկական ինստիտուտ (Շվեդիա, Ստոկհոլմ),
•  Վաշինգտոնի անվան համալսարան (ԱՄՆ, Սենտ Լուիս),
• Սուանսի համալսարան (Միացյալ Թագավորություն, Սուանս),
• ՌԴ ԲԳԱ Ընդհանուր Ախտաբանության և ախտաբանական ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտ (Մոսկվա),
• ՈւԳԱԱ ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտ (Կիև),
• ՀՀ ԳԱԱ ֆիզիոլոգիայի, Կենսաքիմիայի, Մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտներ:

Ամբիոնի աշխատակիցները բազմաթիվ անգամ մասնակցել են ԱՄՆ-ում, եվրոպական (Ավստրիա, Ֆրանսիա, Իսպանիա, Միացյալ Թագավորություն, Սլովենիա), ԱՊՀ-ի երկրներում (ՌԴ, Ուկրաինա) և մեր հանրապետությունում տեղի ունեցող միջազգային գիտաժողովներին, ինչպես նաև պարբերաբար գումարվող ԱՊՀ երկրների ֆիզիոլոգների համագումարներին (Սոչի, Քիշինև, Յալտա և այլն):