Կայքը դեռ գտնվում է փորձարկման փուլում։
The site is still under testing.

Բժշկական մանրէաբանության մեկդարյա ամբիոնը

Բժշկական մանրէաբանության մեկդարյա ամբիոնը

Բժշկագիտության հիմնարար առարկաներից մեկը` մանրէաբանությունը, ավելի ստույգ դրա դասավանդման պատմությունը մեր երկրում, բժշկական բուհում ունի արդեն ուղիղ մեկդարյա պատմություն: ԵՊԲՀ կենտրոնական մասնաշենքում տեղակայված Բժշկական մանրէաբանության ամբիոնը հիմադրվել է հեռավոր 1923 թվականին և մինչ 1951 թվականը ղեկավարվել է գիտության վաստակավոր գործիչ, պրոֆեսոր Աբգար Իսահակի Իսահակյանի կողմից՝ տարիների ընթացքում կատարելագործելով դասավանդման մոտեցումները, զարգանալով ու քայլելով ժամանակակից գիտական նվաճումներին համահունչ: 

Պատմական ակնարկ

Ամբիոնի  հիմնադիր, պրոֆեսոր Աբգար Իսահակի Իսահակյանը (1885-1977թթ.) ծնվել է Շուլավերում (Վրաստան): 1911թ. ավարտել է Օդեսայի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետը և աշխատել է նույն համալսարանի ընդհանուր ախտա­բանության և մանրէաբանության լաբորատո­րիայում: 1914թ. զինվորա­կան ծառայության է անցել Հայաստանում և գիտագործ­նական աշխատանքներ է կատարել ինֆեկցիոն հիվանդությունների դեմ պայքարի կանխարգելման միջոցառումների մշակման ուղղությամբ: Ակտիվորեն մասնակցել է սանհիգիենիկ գիտահետազոտական և անասնաբուժական, անասնաբուծական ինստիտուտների հիմնադրմա­նը, տարիներ շարունակ ղեկավարել է առաջինի մանրէաբանական բաժանմունքը, իսկ երկրորդի՝ մանրէաբանության ամբիոնը: Նրա գրչին են պատկանում ավելի քան 40 գիտական աշխատանքներ:  

Այնուհետև ամբիոնը ղեկավարել են պրոֆ. Բ.Գ. Ավետիքյանը (1951-54թթ.), պրոֆ. Վ.Գ. Միքայելյանը (1954-75թթ.), դոց. Լ.Ա. Ֆրանգուլյանը (1975-86թթ.), պրոֆ. Վ. Շեկոյանը (1986-2022թթ), դոց ԿՂՄանուկյանը (2022թ– ից),:

Շուրջ 20 տարի ամբիոնը ղեկավարել է ՀՍՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ, բ.գ.դ., պրոֆեսոր Վերգինե Գևորգի Միքայելյանը, որը մեծ ավանդ ունի Հայաս­տանում բժշկական կրթության, մանրէաբանության և իմունաբանության զարգաց­ման գործում: 1927թ. առաջին 32 շրջանավարտների թվում ավար­տել է Երևանի պետական համալսարանի բժշկական ֆակուլտետը և անցել աշխատանքի գործնական առողջապահության համաճարա­կա­բանական ծառայությունում՝ գործունեություն ծավալելով Հայաստանի մի շարք շրջաններում: 1932թ. աշխատել է բժշկական ինստիտուտում՝ սկզբում որպես համաճարակաբանության ամբիոնի ասիստենտ, այնու­հետև 1938-44թթ. եղել է բժշկական ինստիտուտի ռեկտոր, 1951-54թթ. սննդի հիգիենայի ամբիոնի վարիչ, 1954-75թթ. ղեկավարել է մանրէա­բանության ամբիոնը: 1940թ. պաշտպանել է թեկանածուական, իսկ 1948թ. դոկտորական ատենախոսություններ: Նրա ղեկա­վարությամբ պաշտպանվել են ավելի քան 15 թեկնածուական և մեկ դոկտորական ատենախոսություններ, որոնք նվիրված են եղել ինֆեկցիոն հիվանդու­թյունների ախտորոշման, կանխարգելման և իմունաբանական հիմնա­հարցերի լուծմանը: Նա հանդիսացել է մանրէաբանների և ինֆեկցիո­նիստների հանրապետական գիտա­կան ընկերության նախագահ, համամիութենական նույնանուն ընկերության վար­չության անդամ, պարգևատրվել է Աշխատանքային կարմիր դրոշի, Պատվո նշան երկու շքանշաններով և մեդալներով:

1986 թվականից շուրջ 36 տարի ամբիոնը ղեկավարել է բ.գ.դ., պրոֆեսոր, ՀՀ գիտության վաստակավոր գործչ Վլադիմիր Արմենակի Շեկոյանը: 1964թ. ավարտել է Երևանի պետական բժշկական ինստիտուտի բուժպրոֆիլակտիկ ֆա­կուլտետը և ավելի քան 58 տարի գիտա­մանկավարժական գործունեություն է իրականացնում բժշկական համալսարանում, անցնելով աշխատանքա­յին հետևյալ ուղին՝ մանրէաբանության ամբիոնի ասպի­րանտ, ասիս­տենտ, պրոֆեսոր և ամբիոնի վարիչ: 1979-81թթ. աշխատել է ինստի­տու­տի ԿԳՀԼում որպես իմունաբանության լաբորոտորիայի վարիչ: 1967թ. պաշտ­պանել է թեկնածուական, իսկ 1978թ. Լենինգրադում՝ դոկտորա­կան ատենախո­սություններ: 1982թ. նրան շնորհվել է պրոֆեսորի կոչում: Երկար տարիների նրա գիտական գործունեությունը նվիրված է նյարդային և իմուն համակարգերի փոխազդեցության դերի ուսումնա­սիրությանը իմունաբանական պրոցեսներում: Հեղինակ է շուրջ 140 ուսումնագիտական հրապարակման, այդ թվում՝ մենա­գրու­թյան, երեք դա­սագրքի և մի շարք ուսումնական ձեռնարկների: Նրա ղեկավարությամբ պաշտպանվել են մեկ դոկտորական և ինը թեկնածուական ատենա­խոսություններ: Պրոֆեսոր Վ.Ա.Շեկոյանը ընտրվել է Հայաստանի հանրապետության Բժշկական Գիտությունների ակադեմիայի և Ռուսաստանի դաշնության բնական գիտությունների ակադեմիայի (Հայաստանյան մասնաճյուղի) ակադեմիկոս, պաշտպանական մասնագի­տական և մի շարք գիտա­կան հանդեսների խմբագրական խորհուրդ­ների անդամ է: 1979-82թթ. ընտրվել է ինստիտուտի արհկոմիտեի նախագահ, 1983-91թթ. բուժական ֆակուլտետի դեկան, իսկ 2002-2011թթ. աշխատել է համալսարանի ուսումնական աշխատանքների գծով պրո­ռեկտոր:

Բազմամյա ու բեղմնավոր կազմակերպչական և գիտա­մանկավարժական գործունեության համար 2000թ. ՀՀ նախագահի հրամանագրով պարգևատրվել է Մ.Հերացու անվան մեդալով, 2010թ. նրան շնորհվել է ՀՀ գիտության վաստակավոր գործչի պատվավոր կոչում:  

Տարբեր տարիների ընթացքում ամբիոնում իրենց գիտամանկավարժական գործունեու­թյունն են ծավալել Ա.Հ. Միրզաբեկյանը, Լ.Ա. Ֆրանգուլյանը, Մ.Ի. Ալավերդյանը, Ջ.Հ. Ամյանը, Մ.Հ. Մելքումյանը, Է.Գ. Շեկո­յանը, Ջ.Ա. Ահարոնովան, Ռ.Հ. Մանուկյանը, Ն.Պ. Բաբայա­նը, Լ.Դ. Մխեյանը, Վ.Ս. Թովմասյանը, Ն.Ա. Թարվերդյա­նը, Մ.Ս. Հովհաննիսյանը, Կ.Ղ. Մանուկյանը, Ս.Ց. Չիլինգարյանը, Կ.Խ. Քալաշյանը, Դ.Մ. Մուրադյանը, Ս.Յու. Զա­լինյանը, Ք.Հ. Աբ­գարյանը, Գ.Մ. Պողոսյանը, Վ.Ա. Ասոյանը, Լ.Ա. Սարգսյանը, Զ.Հ. Գևորգյանը և ուրիշներ:

Բժշկական մանրէաբանության ամբիոնում դասավանդվում է բժշկական մանրէաբանություն, վիրուսաբանություն և իմունաբանություն առարկաները: Ուսուցումն իրականացվում է բոլոր ֆակուլտետներում՝ ընդհանուր բժշկության, ստոմատոլոգիական և դեղագիտական, (II և III կուրս) հայերեն, ռուսերեն, անգլերեն լեզուներով, ինչն առավել արդյունավետ կազմակերպելու համար անհրաժեշտ գրականությունը համալրվել է վերջին տարիներին ամբիոնի աշխատակիցների կողմից՝ նշված լեզուներով, հրատարակված դասագրքերով և ուսումնական այլ նյութերով։ Անգլերենով դասավանդումն ամբիոնում սկսվել է շուրջ 3 տասնամյակ առաջ։ Այսօր անգլերեն դասավանդում են լեզվի և մասնագիտական բարձր որակավորում ունեցող մասնագետներ (4 դոցենտ և 4 դասախոս):

2011թ.-ից կազմակերպված է ուսուցում «Մանրէաբա­նություն» մասնագիտությամբ կլինիկական օրդինատորների համար և երկարաժամկետ ու կարճաժամկետ վերապատրաստման և մասնագիտացման դասընթացներ բժիշկ մանրէա­բանների և լաբորանտների համար: Համապատասխան ծրագրերով նախատեսված նյութը ուսանողներին, կլինիկական օրդինատորներին և բժիշկ մանրէաբան­ներին մատուցվում է դասախոսությունների, գործնական և լաբորատոր աշխատանքների ձևով:

Ամբիոնում մեծ աշխատանք է կատարվում ուսումնական գործընթացի կատարելա­գործման և նոր տեխնոլոգիաների ներդրման ուղղությամբ: Համակարգչային տեխնիկայի և ինտերնետ կապի հնարավորու­թյունների կիրառ­մամբ ստեղծվել է էլեկտրոնային բանկ, որը ներառում է երեք լեզուներով մշակված և ունիֆիկացված դասախոսություններ ու թեստեր, մանրէ­ների մորֆոլոգիան և ուլտրակառուցվածքը ներկայացնող էլեկտրո­նային ատլաս, առարկայի տարբեր բաժինները ներկայացնող տեսաֆիլմեր, մուլտիմեդիաներ, լազերային սկավառակ­ներ և այլ ցուցադրական նյութեր:  Ամբիոնում մշտապես գործում է ուսանողական գիտական խմբակ, որի անդամները մասնակցում են նաև փորձարարական աշխատանքներին:

Կազմավորման սկզբնական շրջանում ամբիոնի գիտական հետազոտությունները վերաբերվել են արևադարձային տեղական վարակների ուսումնասիրությանը: Ա.Իսահակյանն առաջինն է Հայաստանում բացահայտել պապատաչի տենդը, լեյշմանիոզները, տզային հետադարձ տիֆը, նախակենդանիներով փոխանցվող աղիքային վարակները և մալթայան տենդը (բրուցելյոզ): Միաժամանակ ուսումնասիրվել են այդ հիվանդությունների հարուցիչները, տարածման ուղիները և դրանց դեմ պայքարի միջոցները: Հետագայում ամբիոնի աշխատակիցները զբաղվել են ՀՍՍՀ երկրամասային ախտաբանության՝ աիքային վարակների հարցերով (Բ.Ավետիքյան, Վ.Միքայելյան, Ա.Միրզաբեկյան, Ջ.Ահարոնովա, Լ.Ֆրանգուլյան, Է.Շեկոյան և ուրիշներ): Ուսումնասիրվել են նաև դիֆթերիայի հարուցիչը (Ջ.Ամյան), վերքային ինֆեկցիաների հարուցիչները (Բ.Ավետիքյան, Մ.Ալավերդյան) և պնևմոնիայի միկոպլազմաներով հարուցված հիվանդությունը (Ն.Բաբայան): Հետազոտվել են նաև հակաբիոտիկների, արդյունաբերական թույների, գյուղատնտեսական թունաքիմիկատների ազդեցությամբ օրգանիզմի իմունաբանական տեղաշարժերը, նյարդահումորալ մեխանիզմների դերը՝ մասնավորապես հարվահանագեղձի, օրգանիզմի իմուն պրոցեսների կարգավորման հարցում (Վ.Շեկոյան): Ամբիոնի գործունեության տարբեր տարիներին ուսումնասիրվել է նաև էլեկտրոստատիկ դաշտի ազդեցությունը առաջնային իմուն պատասխանի և մակրոֆագերի ակտիվության վրա (Վ.Թովմասյան), կարդիովիրա­բու­ժական միջամտությունների ազդեցությունը իմունակարգավորման օղակի վրա և վերջինիս դերը թարախասեպտիկ բարդությունների առաջացման խնդրում (Լ.Մխեյան), անաէրոբաէրոբ մանրէների փոխազդեցության ասոցացված դերը վերքային ինֆեկցիաների պաթոգենեզում (Ն.Թարվերդյան), Երևան քաղաքի երեխաների և դեռահասների ֆիզիկական զարգացման և սեռական հասունացման տեմպերի և աղիների նորմալ միկրոբիոցենոզի վիճակը (Մ.Հովհաննիսյան), ռոտավիրուսային գաստրոէնտերի­տով հիվանդացությունը Հայաստանում (Կ.Մանուկյան), աղիքային ինֆեկցիաներով հիվանդացության համաճարակաբնությունը ԼՂՀում (Զ.Ասրիյան):

1986 թվականից բժշկական մանրէաբանության ամբիոնի գիտական գործունեությունը նվիրված է նյարդային և իմուն համակարգերի փոխազդեցության դերի ուսումնա­սիրությանը իմունաբանական գործընթացներում: Հետազոտություն­ների արդյունքները թույլ են տվել առաջին անգամ պարզաբանելու հիպոթալամուսի մոդուլացնող դերը մոնոնուկլեար ֆագոցիտար համակարգի բջիջների ֆունկցիոնալ ակտիվության գործում (Վ.Շեկոյան):

Հետագայում պարզաբանվել է ԳԱԿԹի փոքր դոզաների իմունոխթանիչ ազդեցությունը բնական իմունիտետի կարևորագույն գործոնների (ֆագոցիտոզ, կոմպլեմենտի ակտիվություն) և առաջնային իմուն պատասխանի վրա, որն իրականացվում է մոնոնուկլեար ֆագոցիտար համակարգի բջիջների միջոցով (Վ.Շեկոյան, Դ.Մուրադյան): Բացահայտվել է ԳԱԿԹի նպատակա­ուղղված օգտագործման հնարավորությունը, որպես իմունոմոդուլյատոր, իմուն պրոցեսների կարգավորման նպատակով նորմայում և տարբեր ախտաբանական պրոցեսներում՝ վեր­քային ինֆեկցիոն պրոցես (Վ.Շեկոյան, Ն.Թարվերդյան, Լ.Մխեյան, Կ.Մանուկյան) իմոբիլիզացիոն սթրես (Վ.Շեկոյան, Վ.Թովմասյան), սակավաշարժություն (Վ.Շեկոյան, Ս.Զալինյան, Ք.Աբգարյան, Գ.Պողոսյան): Վերջին տարիներին ուսումնասիրվել է սակավաշարժության պայմաններում իմունոգե­նեզի օրգաններում կառուցվածքային և իմունաբանական տեղաշարժերը:

Հետազոտության նպատակն է իմունոգենեզի օրգաններում 3,7,14,30 օր սակավաշարժության պայմաններում ուսումնասիրել ցիտոարխիտեկտոնիկան, IL-6 արտադրող B-լիմֆոցիտար պոպուլյացիայի կազմը, ԳԱԿԹի բաշխման տոպիկ առանձնահատկությունները, TNFαի, IL-2-ի և պրոլակտինի մակարդակները, ԳԱԿԹի փոքր դոզաների համուղղող ազդեցությունը, ինչպես նաև ներկայումս հետազոտվում է սպիտակ առնետների հաստ աղու նորմալ միկրոֆլորան և դրա ներկայացուցիչների հնարավոր տրանսլոկացիան տարբեր ներքին օրգաններ և արյուն՝ տարբեր տևողության հիպոկինեզիայի պայմաններում: 

Խոսելով ամբիոնի պատմության մասին` պրոֆեսոր Վլադիմիր Շեկոյանը ընդգծում է, որ ամբիոնի կայացման գործում շատ մեծ ներդրում ունի  հիմնադիրը` Աբգար Իսահակի Իսահակյանը.

«Չեմ գերագնահատում նրա դերը, որովհետև 1923 թվականին, այդ ծանր պայմաններում նրան հաջողվել է կազմակերպել ամբիոն, հետագայում գիտական աշխատանքներ անել, ուսումնական գործընթաց կազմակերպել: Ստեղծման օրվանից ամբիոնը շատ մեծ դեր է ունեցել Հայաստանում բժշկական մանրէաբանության զարգացման գործում, հատկապես գիտամանկավարժական կադրերի պատրաստման, մայրենի լեզվով դասագրքերի, ուսումնական, մեթոդական գրականության ստեղծման առումով, ինչը հնարավորություն է ապահովել բարձր մակարդակով կազմակերպել ուսումնական գործընթացը և համալսարանում բարձրորակ կադրեր պատրաստել: Հիմնադրման օրվանից` ուղիղ 100 տարի է, որ այս ամբիոնում կրթություն են ստանում բժիշկների տարբեր սերունդներ:Մանրէաբանությունը բժշկական կրթության հիմնարար, ֆունդամենտալ առարկաների շարքին է դասվում: Դասավանդվում է բոլոր ֆակուլտետներում: Բժշկական մանրէաբանության նպատակը պայքարն է ինֆեկցիոն հիվանդությունների դեմ»,- մանրամասնում է պրոֆեսոր Շեկոյանը` հավելելով, որ պայքարն իրականացվում է նպատակին համահունչ խնդիրների՝ ինֆեկցիոն հիվանդությունների մանրէաբանական ախտորոշում, հիվանդության պաթոգենետիկ ընթացքի և հիվանդության դինամիկայում ձևավորվող իմունաբանական մեխանիզմների վերլուծության հիման վրա էթիոպատիկ և սպեցիֆիկ բուժման ու կանխարգելման միջոցառումների առաջադրում, լուծման ճանապարհով:

Հարցին, թե որքանով են երիտասարդները ներգրավված ամբիոնի գործունեության մեջ, երկար տարիների նախկին ղեկավարը ուրախությամբ է փաստում, որ վերջին տարիներին ամբիոնական կազմը համալրվել է  և ընդլայնվել:

Այս տարվա հունվարից մրցութային ընթացակարգով Բժշկական մանրէաբանության ամբիոնի վարիչ է ընտրվել դոցենտ  Կոստանդին Մանուկյանը, որն ամբիոնում մասնագիտական գործունեություն է ծավալում արդեն 25 տարի:

«Առարկայի դասավանդմանը զուգահեռ մշտապես ներգրավված եմ եղել ամբիոնական աշխատանքներում՝ ուսումնական գրականության ստեղծում, ուսուցողական և քննական թեստերի, մեթոդական հարցերի մշակում և այլն, սակայն ստանձնելով ամբիոնի ղեկավարի պարտականություններն արդեն հստակ պատասխանատվության խնդիր կա: Այսօր էլ թև ու թիկունք լինելով շարունակում ենք այդ աշխատանքը` ապավինելոով միմյանց: Միավորվածությունը, համախմբվածությունը կարևորագույն բաղադրիչներից է, որն առնվազն պետք է շարունակել, քանի որ մեր ամբիոնը մշտապես լավագույնններից է եղել տարիների պատմությամբ»,-ասում է Կոստանդին Մանուկյանը:

Համալսարանի առաջ ծառացած մարտահրավերներն այսօր առաջնահերթ վերաբերում են միջազգային ծրագրային հավատարմագրմանը և համալսարանական այս ստորաբաժանումը ևս անհրաժեշտ պահանջների կատարմամբ նշված կարևոր գործընթացների մասնակիցն է:

«Սա վերաբերում է ծրագրային խնդիրներին, նոր ձևաչափով կրթական նյութերի մշակմանը: Առաջին հանգրվանը, կարծես թե, հաղթահարված է: Հետագա հիմնահարցերը նույնպես արդեն միջազգային փորձագետների մասնակցությամբ լուծումներ կստանան»,- մանրամասնում է  Բժշկական մանրէաբանության ամբիոնի վարիչը:

Բժշկական կրթությունն առանց գիտության պատկերացնել հնարավոր չէ, հետևաբար գիտության բնագավառում ևս առաջնահերթություններ կան: Արդեն մեկնարկել են մարդկանց միզուղիներից անջատված կաթնաթթվային բակետրային կուլտուրաների ազդեցության բացահայտմանն ուղղված հետազոտությունները կլինիկական նյութից անջատված միկրոօրգանիզմների վրա:

«Բուժառուներից անջատված ախտածին մանրէների կենսագործունեության նկատմամբ նշված կաթնաթթվային բակտերիաների մշտական և կայուն ճնշող, արգելակող ու կործանարար ազդեցության բացահայտումը կարևոր գործնական ելք կարող է ակնկալել որպես պրոբիոտիկ պրեպարատ դրանց առաջադրման տեսանկյունով»,- գիտական աշխատանքի ուղղությունը պարզաբանելով ասում է դոցենտ Մանուկյանը:

Հոբելյանը ամբիոնում նշում են ավանդական խմբակային լուսանկարով` ապագայի ծրագրերով զինված: