Հակամանրէային կայունության իրազեկման համաշխարհային շաբաթ. «Կանխարգելենք հակամանրէային կայունությունը միասին»

Ներկայումս համաշխարհային առողջապահության համար լուրջ հիմնախնդիր է հակամանրէային դեղերի նկատմամբ կայունության զարգացումը:

Վարակիչ հիվանդությունները դադարում են արձագանքել ստանդարտ սխեմաներով բուժմանը դեղակայունության պատճառով, արդյունքում երկարում է հիվանդության ընթացքը, դեղաբուժությունը դառնում է անարդյունավետ և մեծանում է անբարեհաջող ելքերի և բարդությունների թիվը:

Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը հայտարարել է, որ  հակամանրէային դեղերի նկատմամբ կայունությունը մարդկության առջև ծառացած հանրային առողջության 10 հիմնական գլոբալ սպառնալիքներից մեկն է:

ԱՀԿ տվյալներով` միայն 2019թ.-ին գրեթե 5 միլիոն մահ կապված է եղել հակամանրէային կայունության հետ, այդ թվում` 1.27 միլիոն մահ ուղղակիորեն պայմանավորված է եղել դրանով:

Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության նախաձեռնությամբ՝ յուրաքանչյուր տարի նոյեմբերի 18-ից 24-ը հայտարարվում է հակամանրէային իրազեկման շաբաթ, որի նպատակն է բարձրացնել բնակչության իրազեկվածությունը մանրէային վարակների և նրանցից բխող խնդիրների վերաբերյալ:

Այս տարվա արշավի կարգախոսն է «Կանխարգելենք հակամանրէային կայունությունը միասին»` կոչ անելով տարբեր ոլորտներին  համագործակցելու միմյանց հետ, քանզի հակամանրէային կայունությունը լուրջ գլոբալ սպառնալիք է ինչպես մարդկանց, այնպես էլ կենդանիների, բույսերի, սննդի և շրջակա միջավայրի համար:

Առանց արդյունավետ հակավարակային դեղամիջոցների ժամանակակից բժշկության՝ հաջողությունը վարակների բուժման գործում՝ ներառյալ բարդ վիրաբուժական միջամտությունները և քաղցկեղի բուժման ընթացքում քիմիաթերապիայի կիրառումը, մեծ ռիսկի տակ են:

Հակամանրէային միջոցների նկատմամբ կայունությունը ոչ միայն առողջապահության, այլև գյուղատնտեսության, սննդամթերքի անվտանգության խնդիր է, քանի որ անասնաբուծության և անասնաբուժության ոլորտներում հակամանրէային դեղերը կիրառվում են ոչ միայն բուժական, այլև կանխարգելման և որոշ դեպքերում աճը խթանելու նպատակներով: Հետևաբար անհրաժեշտ է ստեղծել հակամանրէային դեղերի կիրառման, ինչպես նաև հակամանրէային դեղերի նկատմամբ կայունության հսկողության (սննդամթերքում, ինչպես նաև մարդկանց և կենդանիների շրջանում) ինտեգրված համակարգեր:

Հանրային առողջությանը սպառնացող հակամանրէային դեղերի նկատմամբ կայունության ուժգնացող վտանգը պայմանավորված է նաև բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող կազմակերպություններում հակամանրէային դեղերի չհիմնավորված և ոչ պատշաճ օգտագործմամբ:

Հակամանրէային դեղերի նկատմամբ կայունության առաջացմանը և տարածմանը նպաստող գործոններից են հակամանրէային դեղերի ցածր որակը, դրանց չհիմնավորված, ոչ ռացիոնալ և ոչ նպատակային` սխալ դեղաչափերով նշանակումը և կիրառումը, ինչպես նաև ցածր իրազեկվածության պայմաններում բնակչության ինքնաբուժումը և բուժման ռեժիմի խախտումը:

Հակամանրէային դեղերի նկատմամբ կայունության զարգացման  պատճառներից է հանրության շրջանում հակամանրէային կայունության խնդրի մասին տեղեկատվության ընդհանուր ցածր մակարդակը:

Մեկ այլ պատճառ է բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող կազմակերպություններում հակամանրէային դեղերի նշանակման և պատշաճ օգտագործման կանոնակարգերի բացակայությունը: Կարևոր պատճառներից է նաև դեղատներում դեռևս առկա  հակամանրէային դեղերի առանց դեղատոմսի բաց թողնելու պրակտիկան, որը և բերում է դեղերի անկառավարելի կիրառման և ինքնաբուժման աճի, որին նպաստում է նաև դեղատների թույլ վերահսկողությունը կամ դրա իսպառ բացակայությունը:

 Ստեղծված իրավիճակը նպաստում է նաև առողջապահական ծախսերի չնախատեսված մեծացմանը, քանի որ անհրաժեշտություն է առաջանում կիրառել թանկարժեք հակամանրէային դեղեր, պահանջվում է ավելի երկարատև բուժում` մեծամասամբ բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող կազմակերպություններում, ինչն էլ պայմանավորում է ինչպես առանձին ընտանիքների, այնպես էլ ողջ հասարակության առողջապահական ծախսերի բեռի ծանրացումը:

Համաշխարհային բանկի հաշվարկների համաձայն, եթե ժամանակին  համակարգված պայքար չիրականացվի հակամանրէային կայունության զարգացման դեմ, նույնիսկ լավատեսական սցենարների դեպքում, համաշխարհային տնտեսական կորուստները 2030 թվականից հետո լավագույն դեպքում կգերազանցեն տարեկան 1 տրիլիոն դոլարը և մինչև 2050 թվականը կհասնեն տարեկան 2 տրիլիոն դոլարի, իսկ վատագույն դեպքում` կորուստների բացարձակ մակարդակը երեք անգամ ավելի բարձր կլինի՝ մինչև 2030 թվականը` հասնելով տարեկան 3,4 տրիլիոն դոլարի և մինչև 2050 թվականը շարունակելով աճել մինչև 6,1 տրիլիոն դոլար:

2050 թվականին առողջապահական լրացուցիչ ծախսերը կկազմեն տարեկան 1.2 տրիլիոն դոլար՝ լավագույն  սցենարով, իսկ վատագույն սցենարով` 2050 թվականին` տարեկան 0.33 տրիլիոն դոլար:

Հիշեցնում ենք, որ ՀՀ կառավարության 2019թ.-ի օգոստոսի 19-ի թիվ 1080-Ն որոշման համաձայն` հակավարակային (հակաբիոտիկային, հակասնկային և այլն) դեղերի դուրս գրումը շարունակում է լինել դեղատոմսով: