Հարյուրամյակներ շարունակ բժշկությամբ զբաղվող մասնագետներին մարդիկ վերաբերվել են ակնածանքով և մեծ հարգանքով՝ արժևորելով նրանց գիտելիքները, հմտություններն ու կատարած աշխատանքը։ Սովորաբար բժշկագիտություն ուսանել են այն անհատները, որոնք աչքի են ընկել իրենց գիտելիքներով, հետազոտական ջիղով, իրենց ընտրած գործի ու մասնագիտության հանդեպ պատասխանատվության մեծ զգացումով։
Մեր օրերում ևս բժշկագիտությամբ զբաղվողների հանդեպ կա առավել մեծ ակնածանք և հարգանք, սակայն տեղեկատվական լայն հասանելիության շնորհիվ շատերին հնարավորություն է տրվել ուսումնասիրել ցանկացած ոլորտ, այդ թվում՝ նաև բժշկագիտություն։ Երբեմն ոչ այդքան հմուտ ու գիտակ մասնագետներն էլ հենց դառնում են պատճառ բժիշկների հանդեպ անվստահության և կոնֆլիկտների առաջացման։
«Մուրացան» համալսարանական հիվանդանոցի մանկական և նորածնային վերակենդանացման կլինիկայի բժիշկ, նեոնատոլոգ Թերեզա Աթյանը օրեր առաջ գերազանցությամբ ավարտեց ԵՊԲՀ Հանրային առողջության ֆակուլտետի և «Մենեջմենթ Միքս» կազմակերպության հետ համատեղ իրականացվող Բիզնես վարչարարություն (MBA in Healthcare Management) որակավորմամբ «Բուժհաստատությունների կառավարում» կրթական ծրագիրը:
Բիզնես վարչարարության մագիստրոսը, պրակտիկ բժիշկն անրադառնում է ամենօրյա պրակտիկայում հանդիպող արդի հարցերի` առաջարկելով նաև դրանց լուծման ուղիները:
Նրա գնահատմամբ` բուժառուի հարազատների կրթման և աջակցման ծառայության ներդրումը հանրապետության հիվանդանոցներում վստահաբար շատ կարևոր քայլ կլինի դեպի փոխվստահելի և երկուստեք շահավետ համագործակցության հիվանդի ընտանիքի անդամների և բուժանձնակազմի միջև, ինչը կնպաստի առավել արագ ապաքինմանը, կողմերի վեճերի հաճախականության նվազմանը, կրկնակի հոսպիտալիզացիայի դեպքերի նվազմանը։
«Հատկապես վերջինիս պայմաններում հնարավոր կլինի խնայել պետական ֆինանսավորմամբ իրականացվող բուժական ծառայությունների համար նախատեսված բավականին միջոցներ, որոնք հնարավոր է ուղղել բնակչության կրթման և բժշկական գրագիտության բարձրացմանը, կանխարգելիչ բժշկության արժևորմանը»,- նշում է մասնագետը:
Ամբողջ աշխարհում արդեն շատ երկար տարիներ բժշկական ծառայությունները ձգտում են դառնալ պացիենտակենտրոն և առավել արդյունավետ աշխատանքի համար մեծամասամբ զբաղվում են նաև հիվանդի հարազատների կրթմամբ ու աջակցմամբ։ Այս մոտեցունը, բժշկի խոսքով, բարձրացնում է վստահությունը բուժանձնակազմի, բուժհաստատության և առհասարակ առողջապահական համակարգի հանդեպ։ Առողջապահական բոլոր չափորոշիչներն անդրադառնում են այս հարցերին՝ հիվանդի անվտանգությունից ոչ պակաս կարևորելով այն։
«Առանց նմանատիպ ծառայության հնարավոր չէ ստանալ միջազգային որևէ ստանդարտի հավաստագիր։ Մարդիկ, հայտնվելով հիվանդանոցներում, ունենալով առողջական խնդիրներ, գտնվում են հոգեճնշված և հոգեհուզական բարդ իրավիճակում և ակնկալում են բոլորի կողմից աջակցություն ու օգնություն։ Այս իրավիճակում են հայտնվում ոչ միայն հիվանդները, այլև նրանց ընտանիքի անդամները, ինչն առավել արտահայտված է հատկապես մանկաբուժական ոլորտում»,- փաստում է Թերեզա Աթյանը` հավելելով, որ պակաս սթրեսային իրավիճակում չեն նաև բուժանձնակազմի անդամները, որոնք պարտավոր են կատարել իրենց մասնագիտական պարտքը՝ հնարավորինս որակյալ ու բարձրակարգ ծառայություն մատուցելով։ Սակայն լարված, երկարամյա հերթափոխային աշխատանքը, անքնությունը, ոչ այդքան հեշտ փոխհարաբերությունները հիվանդների և նրանց հարազատների հետ, ինչպես նաև ոչ պատշաճ ու թերի բժշկական կրթվածությամբ բնակչությունը բերում են հաճախակի դժգոհությունների ու խնդրահարույց իրավիճակների առաջացման։
Համալսարանական բժշկի հավաստմամբ` խնդիրներն առկա են, առօրյա աշխատանքին խանգարող, բայց վստահաբար դրանց հանդիպման հավանականությունն ու հաճախականությունը կարելի է նվազեցնել՝ կիրառելով գրագետ և ճիշտ մոտեցում, իհարկե, հաշվի առնելով ազգային և մշակութային առանձնահատկությունները.
«Բացի այդ, մեր իրականության մեջ բժշկական ծառայություն մատուցող կառույցները ձգտում են լինել պացիենտակենտրոն և հարազատակենտրոն։ Այս մոդելը, հիրավի, շատ արդյունավետ է բժշկական առումով կիրթ հասարակության համար։ Նշեմ նաև, որ ներկայիս ցանկացած առողջապահական հավաստագրում անցնելու համար անհրաժեշտ է բավարարել նաև այս ոչ պակաս կարևոր պայմանը։ Ուստի մեր հասարակության բժշկական գիտելիքների բարելավման խնդիր ունենք այսօր, ինչին հանդիպում ենք մեր առօրյա աշխատանքում, ցանկացած բժշկական օղակում, որն էլ լրացուցիչ խոչընդոտներ ու դժվարություններ է բերում իր հետ։ Խնդիրն արդի է և բաց։ Կան դժգոհություներ բուժանձնակազմի կողմից՝ ազգաբնակչության բժշկագիտական աղքատիկ գիտելիքների հետ կապված, առհասարակ բուժանձնակազմի հանդեպ անվստահության ու ոչ այդքան բարյացակամ վերաբերմունքի», – նշում է Թերեզա Աթյանը:
Նրա խոսքով՝ հիվանդի հարազատների կողմից երբեմն կարող ենք լսել դժգոհություններ այն մասին, որ իրենց հատկացված ժամանակը շատ սահմանափակ է, որ չեն ստանում իրենց համար մատչելի և հասկանալի բացատրություններ իրենց հարազատի առողջական վիճակի մասին։ Նշում են նաև, ըստ մասնագետի, որ որոշ դեպքերում ակնկալում են բուժանձնակազմից առավել կարեկցանք ու հոգատարություն, որ չեն ստանում։
«Արդյունքում պարզ է դառնում այն, որ իրապես ունենք անհրաժեշտություն նման ծառայության ներդրման, քանզի խնդրո բոլոր կողմերն էլ նշում են հստակ պրոբլեմներ, որ մի մասի համար խոչընդոտներ է ստեղծում առօրյա աշխատանքում և ընդհանուր առմամբ լարվածություն ստեղծում արդեն իսկ պատասխանատու ու լարված աշխատանքում, մյուս կողմի համար էլ այն, որ չեն ստանում բոլոր այն հարցերի պատասխանները, որոնք ակնկալում են»,- ընդգծում է բժիշկը` շեշտադրելով, որ իր նպատակն է վեր հանել առկա խնդիրները և՛ բուժանձնակազմի, և՛ հիվանդի հարազատների տեսանկյունից, մշակել և առաջարկել հստակ և աշխատող լուծումներ, ունենալ բժշկագիտության առումով առավել գրագետ հասարակություն և առավել որակյալ բուժօգնության ծառայություն, իջեցնել կրկնակի հոսպիտալիզացիաների հաճախականությունը, բողոքների տոկոսը և բարձրացնել գոհունակության մակարդակը, փոխվստահելի հարաբերություններ հաստատել շահառու բոլոր կողմերի միջև, ինչը կբերի կոնֆլիկտների նվազեցման՝ արժևորելով բուժանձնակազմի դերն ու կատարած աշխատանքը։
Մասնագիտական անդրադարձի անկյունաքարերից է այն գաղափարը, որ հիվանդի հարազատների կրթման և աջակցման ծառայության ներդրումը կլինի այն հիմնաքարային լուծումը, որ կապահովի հասարակության կրթում և աջակցություն, բուժանձնակազմի առավել արդյունավետ և հարմարավետ աշխատանքային պայմաններ, ինչպես նաև առավել առողջ հասարակություն:
«Հիվանդի հարազատների կրթման և աջակցման ծառայության ներդրումը միտված է բավարարելու բոլոր շահառու կողմերի՝ ինչպես արտահայտված, այնպես էլ լատենտ կարիքները։ Լատենտ կարիքների բավարարումն, ի վերջո, կբերի նրան, որ դրանք կվերածվեն արտահայտված կարիքների, ինչն էլ ենթադրում է առավել որակյալ բուժսպասարկման և բուժօգնության ծառայություն և առավել ևս բավարարված ու գոհունակ, կիրթ ու գիտակից հասարակություն։ Այս ծառայության ներդրմամբ մենք կստեղծենք առավել վստահելի մթնոլորտ բուժանձնակազմի և հիվանդի ու նրա հարազատների միջև, ինչը շատ կարևոր է բուժական պրոցեսում լավագույն արդյունքի հասնելու համար»,- մանրամասնում է հոդվածագիրը՝ չբացառելով, որ լինելու են շատ խոչընդոտներ և դժվարություններ այս ճանապարհին՝ հաշվի առնելով մեր մշակութային և ազգային առանձնահատկությունները, սակայն ոչ մի նախաձեռնություն և նորամուծություն չի իրականացվում հարթ ու անարգել։
«Այն, ինչ նոր է մեր հասարակության համար, առօրյա աշխատանքային թոհուբոհ է աշխարհի շատ երկրներում և հանդիսանում է լավագույն փորձառություն, ինչը վստահաբար կարելի է տեղայնացնել և ներդնել։ Այս ծառայության ներդրումն ունի պետական նշանակություն և հեռահար պլանավորման ու նշանակության առումով այս ծրագիրը կարելի է մշտադիտարկել, անընդհատ կատարելագործել, բարելավել, ադապտացնել և ներդնել այլ ոլորտներում ևս, ինչպես նաև ուսումնական ծրագրի տեսքով ներառել նախադպրոցական և դպրոցական կրթական ծրագրերում»,- ասում է Աթյանը:
Հիվանդի հարազատների կրթման և աջակցման ծառայությունը մի գործընթաց է, որը փոխկապակցված է հիվանդանոցում իրականացվող բոլոր պրոցեսների հետ․ հիվանդի մուտքից սկսած, թե ինչպես է կազմակերպված տրիաժը, հետազոտությունների անցկացման պլանը, միջամտությունները, նախնական ախտորոշումը, հետազոտման արդյունքների ներկայացում, նշանակված բուժման հիմնավորումը, հնարավոր բարդությունները, ելքերը, ապաքինման ժամկետները։ Այս բոլոր պրոցեսները բժիշկը պարտավոր է ներկայացնել հիվանդին և նրա հարազատներին, համբերատար բացատրել և չվրդովվել կրկնվող հարցերից։ Կրթման պրոցեսի ընթացքում կարևոր է նաև թյուրիմացությունից խուսափելու համար կրկնակի համոզվել, որ ասված ինֆորմացիան ընկալվել է ճիշտ, օրինակ, առաջարկել հիվանդին կամ նրա հարազատին վերարտադրել ստացած ինֆորմացիան, անհրաժեշտության դեպքում կրկնակի մեկնաբանել ու բացատրել։ Այդ ամենն առավել կհեշտանա, երբ հասարակությունը լինի առավել կիրթ, ունենա բժշկագիտական որոշակի գիտելիքներ։
Այս ծառայությունն իր ծավալած գործունեությամբ հանդիսանալու է կապող, հաղորդակցող օղակ բուժանձնակազմի և հիվանդի ու նրա հարազատների միջև, և հիվանդանոցում գտնվելու ցանկացած փուլում աջակցման և կրթման պրոցեսների միջոցով ակնկալվում է, որ դա, ի վերջո, պիտի բերի գոհունակության բարձրացման, կրկնակի նմանատիպ բողոքների քանակի իջեցման, ինչպես նաև բուժառուների գրագիտության բարձրացման։
Մեր ծառայության նպատակն է նաև բուժանձնկազմի անդամների միջև ծագած խնդիրների լուծումը։ Նպատակ ունենք նաև բուժանձնակազմի շրջանում անցկացնել թրեյնինգներ, որոնք հոգեբանական տեխնիկական հնարքներ կսովորեցնեն հիվանդի ու նրա ընտանիքի անդամների հետ շփման ընթացքում կոնֆլիկտներից խուսափելու համար։
Ժամանակակից աշխարհում գրեթե ոչ մի ոլորտ հնարավոր չէ պատկերացնել առանց տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կիրառման։ Որպես գաղափարի և ծառայության ներդրման հետագա անհրաժեշտ առաջին քայլ, մասնագետի դիտարկմամբ, անհրաժեշտ է ստեղծել և գործարկել կայք, ստեղծել հավելված, որը հագեցած կլինի ուսումնական նյութերով, որոնք տեսաձայնագրությունների ձևով, ինչպես նաև կենդանի հեռարձակման միջոցով հասանելի են լինելու հավելվածում գրանցված անձանց համար։
Հավելվածով նախատեսվում է օգտատերերի հետ ակտիվ հետադարձ կապ ապահովել, կարծիքների հավաքագրում կատարել, ինչպես նաև հակիրճ հարցումներ անցկացնել, ուղարկել ծանուցումներ կրթական սեմինարների և որոշակի թարմացումների մասին։ Այս տվյալները, ինչպես նաև ստացիոնարում բուժում ստացող հիվանդների ու նրանց հարազատների հետ կատարված աշխատանքի արդյունքները, միջազգային լավագույն փորձը և թարմացումները հավաքագրվելու են, և ստեղծվելու է տվյալների բազա:
Բուժառուների հետ հարաբերությունների համակարգման ծառայության (CRM – Customer Relationship Management) ներդրմամբ մասնագետները կկարողանան ավելի հեշտ կառավարել բուժաշխատողների աշխատանքը՝ համատեղելով տարբեր աղբյուրներից եկող տեղեկատվական հոսքերը: «Համակարգի միջոցով մենք կկարողանանք ապահովել մշտական ակտիվ հաղորդակցում, և խնդիրների արձանագրման դեպքում համակարգը հստակ ահազանգ կտա, ինչը մեզ կստիպի վերլուծել և շուտափույթ շտկել խնդիրները», – եզրափակում է Թերեզա Աթյանը։