Վերջին 20 տարում շաքարային դիաբետով ախտորոշված մեծահասակների թիվն ավելի քան կրկնապատկվել է

Ամեն տարի նոյեմբերի 14-ին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը Դիաբետի միջազգային ֆեդերացիայի հետ միասին նշում են շաքարային դիաբետի միջազգային օրը:

Նոյեմբերի 14-ը ընտրվել է ինսուլինի հայտնագործողներից մեկի՝ Ֆրեդերիկ Բանտինգի ծննդյան օրը խորհրդանշելու համար:

Շաքարային դիաբետի դեմ պայքարի համաշխարհային օրը հնարավորություն է տալիս բարձրացնել իրազեկությունը ոչ վարակիչ հիվանդության՝ որպես հանրային առողջության գլոբալ խնդրի մասին և այն մասին, թե ինչ պետք է անել միահամուռ ուժերով և անհատապես՝ հիվանդության կանխարգելումը, ախտորոշումն ու բուժումը բարելավելու համար:

Այս տարի շաքարային դիաբետի դեմ պայքարի համաշխարհային օրվա խորագիրն է` «Դիաբետի խնամքի հասանելիություն»-ը: Այս թեման ընդգծում է ճիշտ տեղեկատվության և հիմնական առողջապահական խնամքի հավասար հասանելիության կարևորությունը՝ ժամանակին բուժում և կառավարում ապահովելու համար:

Հիվանդացության դեմ պայքարի օրվա միջոցով ԱՀԿ-ն և առողջապահական այլ կազմակերպություններ ընդգծում են հիմնական խնամքի հավասար հասանելիության ապահովման անհրաժեշտությունը, ներառյալ իրազեկության բարձրացումը այն մասին, թե ինչպես դիաբետ ունեցող մարդիկ կարող են նվազագույնի հասցնել բարդությունների ռիսկը:

Հատկանշական է, որ դեռևս 2015թ.-ից Հայաստանում գործում է շաքարային դիաբետի սկրինինգային ծրագիրը, որի շրջանակներում 35-68 տարիքային խմբի ներկայացուցիչները կարող են անցնել անվճար հետազոտություն: Իսկ 2023թ.-ին, ՇԴ կառավարման որակը բարելավելու նպատակով, ՀՀ 2 մարզերում իրագործվում է պիլոտային ծրագիր, որի նպատակն է կանխարգելել, վաղ հայտնաբերել և մշտապես հսկողության ներքո պահել ՇԴ պացիենտին:

Հիվանդությունը համարվում է  կուրության, երիկամների անբավարարության, արյան շրջանառության համակարգի հիվանդությունների, ստորին վերջույթների անդամահատման հիմնական պատճառ: 1-ին տիպի շաքարային դիաբետը հնարավոր չէ կանխարգելել, սակայն հիվանդության 2-րդ տիպը հաճախ կարելի է կանխարգելել կամ հետաձգել վերջինի առաջացումը առողջ սննդակարգի, կանոնավոր ֆիզիկական ակտիվության, մարմնի նորմալ քաշի պահպանման և ծխախոտի օգտագործումից խուսափելու միջոցով:

Օրվան համահունչ Ձեզ ենք ներկայացնում հետաքրքիր փաստեր շաքարային դիաբետի վերաբերյալ.

• Շաքարային դիաբետի միջազգային ֆեդերացիայի տվյալներով` աշխարհում ավելի քան 500 միլիոն մարդ ունի շաքարային դիաբետ, որի մեծ մասը 20-79 տարեկաններն են կազմում:
• Կանխատեսվում է, որ հիվանդություն ունեցող մարդկանց ընդհանուր թիվը մինչև 2030 թվականը կհասնի 643 միլիոնի, իսկ մինչև 2045 թվականը՝ 783 միլիոնի:
• Շաքարային դիաբետը արդեն իսկ 6,7 միլիոն մահվան պատճառ է դարձել:
• Շաքարային դիաբետ ախտորոշված յուրաքանչյուր 4-ից 1-ը չի իմացել, որ իր մոտ առկա է հիվանդացությունը:
• Չնայած այն փաստին, որ ինսուլինի հայտնաբերումից 100 տարի է անցել, և որը փրկում է հիվանդությունն ունեցող շատ մարդկանց կյանքեր, բուժումը դեռևս անհասանելի է միլիոնավոր մարդկանց համար:
• Հիվանդությունը առաջացրել է առնվազն 966 միլիարդ դոլար առողջապահական ծախսեր, որը մեծահասակների ընդհանուր ծախսերի 9% –ն է կազմում:
• Ավելի քան 1.2 միլիոն երեխա և դեռահաս (0-19 տարեկան) ապրում են 1-ին տիպի շաքարային դիաբետով:
• 541 միլիոն մեծահասակ 2-րդ տիպի շաքարային դիաբետի զարգացման ռիսկի տակ է:
• Շաքարային դիաբետ ունեցող մարդկանց մոտ շատ ավելի հավանական է, որ զարգանա սրտի հիվանդություններ, քան առողջ մարդկանց մոտ:
• Հիվանդությունը ռիսկի գործոն է աչքի հիվանդությունների, այդ թվում՝ մակուլայի դեգեներացիայի և կատարակտի զարգացման համար:
• Դիաբետը կարող է հանգեցնել երիկամների լուրջ վնասների: 2019թ.-ին շաքարային դիաբետով պայմանավորված երիկամների հիվանդությունը հանգեցրել է մոտ 2 միլիոն մահվան:
• Ծխելուց հրաժարվելը 30-40%-ով նվազեցնում է 2-րդ տիպի շաքարային դիաբետի զարգացման հավանականությունը:
• 2-րդ տիպի շաքարային դիաբետը կազմում է ախտորոշված շաքարային դիաբետի բոլոր դեպքերի մոտավորապես 90%-ից 95%-ը, իսկ 1-ին տիպի շաքարային դիաբետը կազմում է մոտավորապես 5-10%:
• Վերջին 20 տարվա ընթացքում շաքարային դիաբետով ախտորոշված մեծահասակների թիվն ավելի քան կրկնապատկվել է, քանի որ բնակչությունը ծերանում է և ավելի հակված է ավելորդ քաշ ձեռք բերելուն կամ գիրության:
• ՀՀ-ում վերջին տարիներին նկատվում է շաքարային դիաբեդի առաջնակի հիվանդացության և տարածվածության ցուցանիշների կայուն աճ: Համաձայն պաշտոնական վիճակագրության՝ 2022թ.-ին բնակչության 15 և բարձր տարիքային խմբում գրանցվել է 11324 ՇԴ նոր դեպք: Նախորդ տարվա տարեվերջի դրությամբ Հայաստանում 115087 մարդ ունի ՇԴ:

Այնուամենայնիվ, շաքարային դիաբետը կարելի է բուժել, և դրա հետևանքներից հնարավոր է խուսափել կամ հնարավորինս հետաձգել դրանք` սննդակարգի, ֆիզիկական ակտիվության, հիվանդության և վերջինի բարդությունների դեմ դեղերի օգտագործման, կանոնավոր սկրինինգային հետազոտությունների և բուժման միջոցով: