Ձվարանների քաղցկեղի դեմ պայքարի համաշխարհային օրը գլոբալ առողջապահական միջոցառում է, որն ամեն տարի նշվում է մայիսի 8-ին՝ նպատակ ունենալով բարձրացնել ձվարանների քաղցկեղի մասին իրազեկվածությունը: Այս օրը շատ տեղական և միջազգային կազմակերպություններ միավորում են ուժերը՝ բարձրացնելու իրազեկվածությունը այս հիվանդության, դրա վաղ ախտորոշման և սկրինինգի կարևորության մասին:
2020 թվականին հաղորդվել է, որ ձվարանների քաղցկեղը դարձել է աշխարհում երրորդ ամենատարածված գինեկոլոգիական քաղցկեղը, և աշխարհում գրանցվել է 313.959 նոր դեպք: Այն քաղցկեղից մահվան ութերորդ ամենատարածված պատճառն է ամբողջ աշխարհում, և ամեն տարի ավելի քան երկու հարյուր հազար կին մահանում է այս հիվանդությունից ամբողջ աշխարհում: Ըստ GLOBCAN 2020-ի, մինչև 2040 թվականը ամբողջ աշխարհում ձվարանների քաղցկեղ ախտորոշված և դրանից մահացությունների թիվը կավելանա համապատասխանաբար 42%-ով և 50%-ով: Դեպքերի գնահատված աճը արտացոլում է հիվանդության ծանրությունը, ինչը կարող է պայմանավորված լինել հիվանդության մասին տեղեկացվածության պակասով և ուշ ախտորոշմամբ:
Կանանց միայն գրեթե 20%-ի մոտ է ախտորոշվում ձվարանների քաղցկեղը վաղ փուլում (I կամ II փուլ)` մինչև դրա հնարավոր հարաճը: Ձվարանների քաղցկեղի վաղ հայտնաբերումը դժվար է, քանի որ այն հաճախ ասիմպտոմ է, կամ ախտանիշները կարող են նման լինել այլ հիվանդությունների: Բացի այդ, ի տարբերություն զարգացած երկրների, միջին և ցածր եկամուտ ունեցող երկրները չունեն հուսալի զննման ընթացակարգեր, ռազմավարություններ, ենթակառուցվածքներ և առաջադեմ բուժման համակարգեր, որոնք թույլ են տալիս դադարեցնել հիվանդության հարաճը:
Ամբողջ աշխարհում ձվարանների քաղցկեղ ախտորոշված կամ դրանից մահացած կանանց երկու երրորդը ցածր կամ միջին եկամուտ ունեցող երկրներից են: Այս երկրներում հասարակության մոտ առկա է տեղեկացվածության բավականին ցածր մակարդակ, քանի որ ոչ բոլոր կանայք գիտեն, որ փքվածությունը կամ միզելու հանկարծակի ցանկությունը կարող են լինել ձվարանների քաղցկեղի հավանական ախտանիշներ, և հնարավոր է, որ լիովին հասանելի չլինեն սկրինինգային ծրագրեը, ախտորոշման և բուժման նորագույն մեթոդները:
Այս տարի՝ 2025 թվականին, ձվարանների քաղցկեղի դեմ պայքարի համաշխարհային օրվա թեման՝ «Ո՛չ մի անտեսված կին», շարունակում է ձվարանների քաղցկեղի դեմ պայքարի համաշխարհային կոալիցիայի (WOCC) բազմամյա արշավը, որը շահույթ չհետապնդող կազմակերպություն է: Այս թեման նվիրված է ամբողջ աշխարհում ձվարանների քաղցկեղի բուժման մեջ առկա տարբերությունների վերացմանը և խնդրի հանդեպ ուշադրությանը:
«Ո՛չ մի անտեսված կին» թեմայի նպատակները.
Ձվարանների քաղցկեղը վաղ փուլերում ասիմպտոմ է, այնուամենայնիվ, եթե հիվանդությունը զարգանում է, հավանական է, որ առաջանան հետևյալ ախտանիշները, ինչպիսիք են.
Չնայած ներկայումս ձվարանների քաղցկեղի կանխարգելման միջոցներ չկան, հետևյալ գործոնները կապված են ձվարանների քաղցկեղի զարգացման ռիսկի նվազեցման հետ`
Այս օրվա նպատակն է կանանց տեղեկացնել ձվարանների քաղցկեղի ռիսկերի և ախտանիշների մասին, որոնք հաճախ աննկատ են և կարող են սխալվել այլ հիվանդությունների վերագրման պատճառով: Իրազեկվծության բարձրացումը նպատակ ունի նպաստել վաղ հայտնաբերմանը, ինչը մեծապես բարելավում է ապրելիության մակարդակը: Այս օրը նաև ծառայում է որպես հարթակ՝ խթանելու գիտական հետազոտությունների ֆինանսավորման ավելացումը և պացիենտների և նրանց ընտանիքների աջակցության համակարգերի կատարելագործումը:
Հայաստանում, ըստ ԱԱԻ տարեգրքի տվյալների, 2023թ.-ին կյանքում առաջին անգամ արձանագրված չարորակ նորագոյացությունների մեջ ձվարանի քաղցկեղը 5-րդ տեղում է` 203 գրանցված դեպքով, իսկ հիվանդությունն ընդհանուր առմամբ տարեվերջի տվյալներով ախտորոշվել է 1590 կնոջ մոտ:
Համեմատության համար կարող ենք ասել, որ 2000թ.-ին կանանց մոտ առաջին անգամ արձանագրված ձվարանի քաղցկեղի 148 դեպքի համեմատ 2023թ.-ին դեպքերը թիվն աճել է 27%-ով: