Կայքը դեռ գտնվում է փորձարկման փուլում։
The site is still under testing.

Գիտաժողով նվիրված ակադեմիկոս Հրաչյա Բունիաթյանի հիշատակին

Գիտաժողով նվիրված ակադեմիկոս Հրաչյա Բունիաթյանի հիշատակին

Կապույտ դահլիճում  շարունակվեցին ԵՊԲՀ «Հորիզոն 2020» ՔՈԲՐԵՅՆ ծրագրի ամփոփիչ միջոցառումները, որոնց շրջանակում այսօր անցկացվում է ակադեմիկոս Հրաչյա Բունիաթյանի հիշատակին նվիրված «Նյարդային համակարգի կենսաքիմիա» գիտաժողովը:

«Բժշկական համալսարանի համար ավանդույթները կարևոր են,  բուհը չի մոռանում իր մեծերին»,- նշեց ԵՊԲՀ գիտության գծով պրոռեկտոր, «ՔՈԲՐԵՅՆ»  կենտրոնի գլխավոր գիտաշխատող  Կոնստանտին Ենկոյանը:

Գիտաժողովի շրջանակում կարևորվեցին և ունկնդիրներին ներկայացվեցին ակադեմիկոս Բունիաթյանի դասախոսությունները` նյարդային համակարգի կեսնաքիմիայի վերաբերյալ:

Հայաստանում կենսաքիմիայի և նեյրոքիմիայի հիմնադրի անցած գիտական ուղին ներկայացրեց նրա դուստրը` Գայանե Բունիաթյանը, ով ավելի քան 30 տարի աշխատում է Տյուբինգենի Համալսարանի բջջային/մոլեկուլային ֆարմակոլոգիայի լաբորատորիայում (Կլինիկական ֆարմակոլոգիայի ամբիոն):

Գայանե Բունիաթյանը շնորհակալություն հայտնեց բուհի ղեկավարությանը, գիտական թիմին այս գիտաժողովը կյանքի կոչելու համար:

«Խորհրդանշական է, որ կենսաքիմիայի հիմնադրին նվիրված միջոցառումն անցկացվում է մեր երկրում հիմնադրված նեյրոգիտական կենտրոնի կողմից»,- նշեց նա:

Հրաչյա Խաչատուրի Բունիաթյանը  (1907- 1981)  դպրոցական կրթությունը սկսել է Նոր Բայազեթի տեղի դպրոցում:

Այս գյուղական դպրոցում 9 տարի սովորելուց հետո նա հաջողությամբ հանձնել է քննությունները և ընդունվել Երևանի Աբովյանի անվան միջնակարգ դպրոցը, որն ավարտել է մեկ տարի անց և ընդունվել Երևանի պետական համալսարանի (ԵՊՀ) բժշկական ֆակուլտետ։ ԵՊՀ-ն ավարտելուց հետո շուրջ 36 տարի աշխատել է  բժշկական ինստիտուտի կենսաքիմիայի բաժնում: Բունիաթյանն իր ձեռագիր ինքնակենսագրականում մեծ երախտագիտությամբ հիշատակում է պրոֆեսոր Ա.Գ Իոաննիսյանի և պրոֆեսոր Ն.Պ Ղամբարյանի մասին, որոնցից փայլուն կրթություն է ստացել քիմիայի բնագավառում:

Հրաչյա Բունիաթյանը 33 տարեկանում ներկայացրել է իր աշխատանքը Մոսկվայի բարձրագույն կրթական կոմիտեում` գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան ստանալու համար: Նրա թեկնածուական թեզիսը բարձր է գնահատվել ռուս հայտնի կենսաքիմիկոս, ՍՍՀՄ պետական գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս, Խորհրդային Միությունում բիոքիմիայի հիմնադիր վաստակավոր, գիտնական Ալեքսեյ Բախի կողմից, և Բարձր ատեստավորման հանձնաժողովի կողմից արժանացել է թեկնածուի կոչման: 

1939-1941թթ. Բունիաթյանը Երևանի բժշկական ինստիտուտի պրոռեկտորն էր,  1940թ. Բունիաթյանին շնորհվել է ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործչի կոչում։ 1942-1946 թվականներին Բունիաթյանը դարձել է Երևանի պետական համալսարանի ռեկտոր։  

1943 թվականին ակադեմիկոս Բունիաթյանը մի քանի ականավոր հայ գիտնականների հետ, ինչպիսիք են Վ.Ա. Համբարձումյանը, Լ.Ա Օրբելին. Ի.Ա. Օրբելին, է.Ա. Հասրաթյանը, Ն.Մ. Սիսակյանը, Խ. Աճառյանը և այլոք, հիմնադրել է Հայկական ՍՍՀ գիտությունների ակադեմիան։

Գիտության տարբեր բնագավառներում ունեցած իր խորը գիտելիքների, կազմակերպչական տաղանդի և կյանքի նկատմամբ ունեցած լայն հետաքրքրության շնորհիվ Բունիաթյանը միշտ առաջատար դիրքերում էր` Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի փոխնախագահ, Հայաստանի Գիտությունների Ակադեմիայի նախագահության անդամ, Երևանի պետական համալսարանի ռեկտոր, Երևանի պետական բժշկական ինստիտուտի պրոռեկտոր և Հայաստանի կենսաքիմիական և ֆիզիոլոգիական ընկերությունների նախագահ:

1961թ. Բունիաթյանը հիմնադրել է կենսաքիմիայի ինստիտուտը: Նրա ղեկավարած գիտնականների սկզբնական փոքր խումբը ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտում մեծ թափով վերածվեց նեյրոքիմիայի համաշխարհային ճանաչում ունեցող կենտրոնի: 1981 թվականին Բունիաթյանը հիմնել է համամիութենական և միջազգային ամսագիրը` «Neurochimia»։

Բունիաթյանը մեծացրել է կենսաքիմիայի երեք սերունդ և հիմնել հայ կենսաքիմիկոսների ու նյարդաքիմիկոսների խոշոր համայնք: Հ. Բունիաթյանի գլխավորությամբ պաշտպանվել է 58 թեկնածուական և 17 դոկտորական թեզ:

Բունիաթյանը գիտական աշխատությունների և նախագծերի շուրջ խորհրդատու է եղել ոչ միայն Հայաստանի ներսում, այլև նախկին ԽՍՀՄ տարբեր անկյուններում:

Բունիաթյանի նախաձեռնությամբ Երևանում կազմակերպվել են կենսաքիմիային, հատկապես նյարդաքիմիական խնդիրներին վերաբերող միջազգային կոնֆերանսներ:

Բունիաթյանը եղել է «Ուղեղի կենսաքիմիայի հարցեր» և 14 հատորից բաղկացած «Ուղեղի կենսաքիմիայի խնդիրները» գիտական ժողովածուների գլխավոր խմբագիրը, որը հրատարակվել է Կենսաքիմիայի ինստիտուտի կողմից: Ի դեպ, ամեն տարի խմբագրված «Ուղեղի կենսաքիմիայի խնդիրները» ժողովածուն միջազգային օրագիր էր, որտեղ տպագրվում էին հայ գիտնականների, ինչպես նաև համամիութենական գիտնականների և համաշխարհային ճանաչում ունեցող նյարդաքիմիական լաբորատորիաների ու ինստիտուտների աշխատությունները:

1947–1955թթ. Բունիաթյանը եղել է Հայաստանի ֆիզիոլոգների, կենսաքիմիկոսների և դեղագործների առաջատար ընկերությունների նախագահ, 1960թ.` Հայաստանի կենսաքիմիկոսների միության նախագահ, 1971` Գերմանիայի բնագետների ակադեմիայի անդամ (Լեոպոլդինա), 1975-ին ընտրվել է Նյարդաքիմիկոսների միջազգային միության հրատարակչությունների խմբագրական խորհրդի անդամ:

Բունիաթյանը եղել է մի քանի գիտական ընկերությունների անդամ, ինչպիսիք են` Կենսաքիմիայի միջազգային միություն, Ուղեղի հետազոտությունների միջազգային կազմակերպություն, կենսաքիմիկոսների համամիութենական ընկերություն, Միջազգային նյարդաքիմիական ընկերության խորհուրդ, «Neurochimia» հանդես, որը հրատարակվել է Անգլիայում: Եղել է «Կենսաքիմիայ»-ի, «Բժշկական քիմիայի հարցեր»-ի և «Հայաստանի Կենսաբանական ամսագիր»-ի խմբագրական խորհուրդների անդամ: Բունիաթյանը եղել է աշխարհահռչակ նեյրոքիմիկոս Աբել Լայթայի ստեղծած «Նյարդաքիմիա» ձեռնարկի խմբագրական խորհրդի անդամ: Բունիաթյանն այս ժողովածուում հրատարակել է մի քանի գլուխ, որտեղ ներառվել են հայ նյարդաքիմիկոսների ձեռքբերումները:

Բունիաթյանի մեծ հեղինակությունը ԽՍՀՄ-ում ապացուցվեց նրանով, որ Խորհրդային կառավարությունը Բունիաթյանին նշանակեց ԽՍՀՄ գիտնականների մեծ պատվիրակության ղեկավար` չնայած այս պատվիրակության մեջ շատ հայտնի ռուս գիտնականների մասնակցությանը:  Ակադեմիկոս Բունիաթյանը սերտ կապեր է հաստատել աշխարհի տարբեր անկյուններում ապրող հայկական սփյուռքի հետ։ Նրանք օգնեցին նրան համալրել իր ինստիտուտը ամենաժամանակակից սարքավորումներով և շատ մեծ հյուրընկալություն ցուցաբերեցին, երբ Բունիաթյանն այցելեց իրենց երկրներ։ Հետևելով, թե հայկական սփյուռքն ինչ խանդավառությամբ է ընդունում Բունիաթյանին` Լենինգրադից ծագումով ռուս պատվիրակներից մեկը՝ պրոֆեսոր Դյոմինը, կատակով ներկայացավ որպես Դյոմինյան։

1981 թվականին Բունիաթյանը հիմնադրել է Համամիութենական և միջազգային “Neurochimia” ամսագիրը, իսկ նույն թվականի մարտի 19-ին նա հեռացավ կյանքից: 

1982 թվականին Հայկական ՍՍՀ գիտությունների ակադեմիայի կենսաքիմիայի ինստիտուտն անվանակոչվեց նրա անվամբ՝  Հ.Խ. Բունիաթյանի անվան կենսաքիմիայի ինստիտուտ: 

2022 թվականը հոբելյանական էր անվանի գիտնականի համար. նրա 115-ամյակն էր:

Այսօրվա գիտաժողովին զեկուցողներից էր նաև ակադեմիկոսի թոռնուհին` Տյուբինգենի Համալսարանի բջջային/մոլեկուլային ֆարմակոլոգիայի լաբորատորիայի վարիչ, պրոֆեսոր (Կլինիկական ֆարմակոլոգիայի ամբիոն) Լուսինե Դանիելյանը:

«Բուհի հետ իմ կապը երկար տարիների պատմություն ունի, քանի որ ես սովորել եմ բժշկական համալսարանում, բայց ուսումնառության վերջին տարում տեղափոխվել եմ Գերմանիա` պահպանելով կապը տեղի մասնագետների, տարբեր ամբիոնների հետ»,- ասաց  նա` համառոտ ներկայացնելով նաև իր կապը ԵՊԲՀ «ՔՈԲՐԵՅՆ» կենտրոնի հետ.

«Իմ երկարամյա կապը պահպանելով` սկսեցի համագործակցել նաև պրոֆեսոր Կոնստանտին Ենկոյանի հետ և առաջարկեցի բուհի` TWINNING-ի դիմելու գաղափարը, և նա սատարեց այն: Ի ուրախություն մեզ, գաղափարը հաջողեց»:

Ակադեմիկոս Բունիաթյանը  շատ մեծ ազդեցություն է ունեցել դստեր և թոռնուհու` որպես գիտնական, կայացման գործում:

«Պապիկս ինձ համար առաջին հերթին պապիկ էր: Իհարկե շատ փոքր էի այդ ժամանակ, որպեսզի հասկանայի կենսաքիմիայում իր նվաճումները, բայց տարիներ անց, երբ տեղափոխվեցի Գերմանիա և ավարտեցի բժշկական համալսարանը, սկսեցի համագործակցել աշխարհի տարբեր գիտնականների հետ:  Ամերիկացի գործընկերներ ձեռք բերեցի և ծոնթացա նաև Յուջին Ռոբերթսի հետ, որը  գամմա-ամինակարագաթթվի ֆունկցիայի բացահայտողներից է: Երբ նա ինձ ասաց, որ իմ պապիկը  գիտության մեջ ստրատեգիկ, վերլուծական իր մտածողությամբ շատ հոգեհարազատ է իրեն, ես շատ տպավորված էի»,- մանրամասնեց Լուսինե Դանիելյանը:

Հաջորդիվ` մայիսի 17-ին, շարունակվող միջոցառումը` քննարկումների տեսքով, նեյրոգիտությամբ հետաքրքրվողների, հետազոտողների համար հագեցած օրակարգ ուներ:

Թեմաները վերաբերում էին բջիջների վրա հիմնված կենտրոնական նյարդային համակարգի հիվանդությունների խանգարումների դեպքում թերապիաներին,  ժառանգականության փոխանցմանը,  ուղեղի թվային շարժունակության գնահատմանը նյարդաբանական հիվանդություններում, ուղեղի գնահատման համակարգին և դրա դերին գիտության պաթոգենեզում, ինչպես նաև ALPHA2-ադենոբլոկատորների օքսիդատիվ սթրեսի զարգացման կարգավորմանը և քրոնիկ ակուստիկ սթրեսի պայմաններում առնետների ճանաչողական վարքին: